Baltalimanı Kemik Hastanesi

Metin Sabancı Baltalimanı Kemik Hastalıkları Eğitim ve Araştırma hastanesi ülkemizin en önemli ortopedi ve travmatoloji hastanesidir. 1944 de açılan ve bu sene 75. yılını kutlayan hastanenin köklü bir tarihsel geçmişi vardır. Sağlık bakanlığına bağlı bir devlet hastanesi olan bu kurum aynı zamanda geçmişte saray binası olarak kullanılan bir yapıda hizmet vermeye devam etmektedir. Bu çalışma ile bu köklü kurumun tarihsel geçmişini ortaya koymaya çalıştım.

Osmanlı Tanzimat aydınlarından olan ve Tanzimat Fermanını bizzat Gülhane Parkı’n da okuyan Reşit Paşa ile başlayan Baltalimanı Sahilhanesi’nin hikayesi günümüzde Hastane olarak devam etmektedir. Uzunca bir süre iki Osmanlı Sultanının eşleri ile birlikte yaşadıkları saray bir çok anı ve hikaye ile doludur. Saray kaynaklarda bir çok farklı isim ile anılmıştır. “ Koca Mustafa Paşa Sahilhanesi” , Fatma Sultan Sarayı”, Mediha Sultan Sarayı”, Damat Ferit Sarayı”,  “ Balta Limanı Sarayı” ve son olarak ise  kısaca “ Baltalimanı Kemik Hastanesi” olarak anılmaktadır.  Kurtuluş Savaşının  kazanılacağının anlaşılması ile ülkeyi terk eden Damat Ferit yaklaşık 30 yıl bu sarayı kullanmış ve nihayetinde 1920 de eşi Mediha Sultan ile birlikte ülkeyi terk etmiştir. Damat Ferit ve Mediha Sultan’ın eşyaları 1925’de İstanbul Kassamlığı’nca düzenlenen bir müzayede ile satılmıştır.

  Cumhuriyetin ilanı ile birlikte Osmanlı’dan kalan bir çok önemli yapı ya müzeye çevrilmiş ya da yeni kurulan Cumhuriyet kurumlarının kullanımına sunulmuştur. Baltalimanı Sarayı da bu kapsamda İstanbul  Üniversitesinin kullanımına verilir. Saray’ın bu gün İstanbul Üniversitesi Sosyal tesisleri olarak kullanılan Harem dairesinde İlk olarak Fransız bilim adamı  Raymond Hovasse tarafından          1930’da  “ Baltalimanı Hayvanat İstasyonu” adı ile bir Zooloji Enstitüsü kurulur. Akabinde 1933’de Sarayın bugün ki Hastane olarak kullanılan bölümünde ise ekonomi bakanlığına bağlı  olan “ Balıkçılık Enstitüsü “ kurulur. İngiliz bilim adamı  John Simpson enstitünün yöneticiliğine getirilir.

       Her  iki enstitünün de amacı ülke sularını inceleyerek ülke balıkçılığının geliştirilmesi ve bilimsel araştırmalar yapmaktır. Fakat bu iki enstitüden de istenilen verim alınamaz. 1942’de binanın hastane olarak kullanılması gündeme gelir. Liman İşletmelerinin sorumluluğunda olan bina bu amaçla Sağlık Bakanlığına devredilir ve

 1944’de “Baltalimanı Kemik ve Mafsal Veremi Hastanesi” adı ile açılır. Kurucu başhekim Dr. Raif Sirer’dir. Hastanenin ismi 1955’de ”Baltalimanı Kemik Hastalıkları Hastanesi Deniz ve Güneş Tedavi Enstitüsü” 1960’da,  “Baltalimanı Kemik Hastalıkları Hastanesi” 2011’de ise; “Baltalimanı Kemik Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi”  olarak değişir.

      Hastane için asıl ve köklü değişim ise 1990’ların sonu ile 2000’li yılların başında yaşanır. Uzun yıllar görev yapan hastane bakımsız kalmış ve yorulmuştur. Asıl olarak ise 1999 depreminden hasarlı çıkmıştır. Bu sorunların giderilmesi için Sabancı Vakfı ile yapılan protokol ile hastane kapsamlı bir bakım onarım ve restorasyondan geçer. Eski poliklinik ve idari binalar yenilenir. Hastane alt yapısı tamamen yenilenir ve bilgisayar kullanımı yaygınlaştırılır.

Bu kitabı hazırlamam da   fotoğrafçı kimliğim ile tarihe  olan ilgimin örtüşmesi önemli bir unsur oldu. 2008’de Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fotoğraf Ana Sanat Dalında Yüksek Lisans eğitimime devam ederken panoramik fotoğraflarla keşfettiğim saray binasını sonraki süreçte en iyi şekilde fotoğraflamam gerektiğine de karar vermiştim aynı zamanda. Sonraki yıllar sarayın tarihi ile birlikte elinizde ki kitapta yer alan fotoğrafların oluşturduğu böylesine bir kitap ortaya çıkardı. Kitapta   hiç yayınlanmamış  bilgi, belge ve tarihi fotoğraflar kullanmanın yanında;  kendi çektiğim ve sarayın günümüzdeki gerçekliğini belgeleyen fotoğraflarla zengin bir içerik kazandırmaya çalıştım.